Дагестан  |  4(263) 2013      

Гьикьван вахт тир вири лезги халкьди хьиз зани и югъ вилив хуьз. Чи къагьриманвилин эпосдин бинедаллаз теснифнавай «Шарвили» операдин премьерада хьун зи эрзиман тир. Чи медениятдин тарихда кьетIен вакъиа хьиз а йикъан хвешивал жувак кужумнаваз кIан тир.

Жуван кьилди эпос хьун халкьдин бахтлувал я. Им халкьдин тарихдинни медениятдин къадимвилин лишан я. Гьа эпосдин бинедаллаз опера арадал гъун лагьайтIа, кьве къат бахтлувал я. Вучиз лагьайтIа и четин жанрада эсер теснифун гьар са сеняткардилай алакьдач. Класси-ческий музыкадин, хордин, балетдин, гьакIни фольклордин элементрикай менфят къачуна, рикIел аламукьдай опера кхьинив гьар са композитордивай эгечIиз жедач. Дагъустандин пешекар музыкадин тарихда сифте яз опера кхьин лезги Готфрид Гьасановаз несиб хьана. Ада аваррин фольклордин бинедаллаз теснифай «Хочбар» операди дагъларин уьлкведин музыка вириниз сейли авуна. Ингье хайи халкьдин къагьриманвилин тарихдикай хабар гузвай сад лагьай лезги опера арадал гъун чи тIвар-ван авай композитор Мегьамед Гьуьсейновалай алакьна.
Маэстро Мегьамед Гьуьсейнова са шумуд югъ виликамаз заз операдин премьерадиз теклифайла зи хвешивилин и кьил а кьил авачир. Хура звал къачур ватанпересвилин гьиссери рекьин яргъалвални сергьятдилай элячIунин четинвал зи рикIелай ракъурнавай.
Магьачкъаладин виридалайни чIехи театрдин имаратрикай тир Гьукуматдин Урусрин Драмтеатр им тахьана заз сиве-сивди ацIанваз акурди тушир. Лезгийрин шумудни са вилик-кьилик квай ксар, шаирар, кхьирагар, журналистар, алимар, музыкантар, муаллимар авай ина. Зал суварин гьавада авай. Инсанри сад-садаз суварар мубаракзавай. Абурун рикIер шадвилин гьиссерив ацIанвай. Мугьман-рин арада Москвадай, Бакудай, Дагъустандин шегьеррайни ра-йонрай атанвай чи ватанэгьлиярни авай.
Вичин виридалайни зурба эсер тир «Шарвили» опера арадал гъидалди 200-далай гзаф эсерар, «Дагъустандин музыкадин рангар» симфониядин сюита, «Эмин» драмадин поэма, гобойдин оркестрдихъ галаз «Лезги рапсодия», «Виждандин наразивал» трагедиядин фреска, гьакIни симфониядин, камерадин, хордин, эстрададин композицияр теснифай М.Гьуьсей-нов зегьметдал рикI алай, сенятдин заланвал дериндай кьатIузвай кас тирди вирибуруз хъсандиз чида. Сенятдин четин рекьерай шегьредиз экъечIнавай адан и нубатдин  велед – «Шарвили» опера халкьдин рикIе ацукьини вири шадарзавай.
Дагъустандин симфонический оркестрди музыка ягъиз перде ахъа хьайила зал секин хьана. Дегь чIаварин Алупанда кьиле фейи вакъиайри вири вичихъ ялна. Дагъустандин чIехи хордин, балетдин труппадин, гьакIни театрда сифте камар вегьизвай жегьил артистрин  иштираквилелди кьиле фейи операди руьгь кутун тавур кас залда бажагьат жедай. Опе-радин гъавурда хъсандиз акьазвачир са бязи ксарни вакъиадин зурбавили рамнавай.
Касбубадин, Шарвилидин, Экверан ванерин, вичин азадвал патал женг чIуг-вазвай халкьдин образ туькIуьр-завай артистрин къугъунри эхиримжи йисара халкьдин медениятда кьиле фейи крар рикIел хкизвай чи. Искендер Къазиева халкьдивай «Шарвили» эпос кIватIун, чи сейли шаирар Забит Ризванова ва Байрам Салимова эпос туьхкIуьрна халкьдив агакьарун, лезгийрин кьегьал хва Имам Яралиева «Шарвили» эпосдин сувар вини дережадиз   акъудун, гьар йисуз Ахцегьа мярекатар кьиле тухун…
Къени тумари хъсан цIирер гуда, лугьуда бубайри. «Шарвили» опера сегьнедал эцигунин харжар чи ватанэгьли Сулейман Керимова хиве кьуна ва вичин гафни кьилиз акъудна. Гьавиляй я жеди декорацийри, пекерин иервили, сегьнедин акунри рикI шадарзавай.
Тамаша кьилиз акъатна. Сегьнедиз 160-даз мукьва инсан – опера арадал гъайибур экъечIна. Абурун арада Мугьсин Камалов, Тагьир Курачев, Муса Оздоев хьтин сейли сеняткарарни авай. Шарвилидин роль тамамарзавай Арсен Велибегов, Эквер роль  тамамарай Заира Даидова, Касбуба - Мегьамед Абасов гзаф хушвилелди кьабулна инсанри. Залди кIвачел къарагъна, гурлу капар ягъуналди труппадиз разивал къалурна. Виридалайни эхирда сегьнедиз Мегьамед Гьуьсейнов экъечIна. Адаз инсанри цIудралди цуькверин кIунчIар багъишна. Лезги опера теснифай чи сейли сеняткарни, премьерада хьайи чи ватанэгьлиярни гьикьван бахтлу тир...

Седакъет КЕРИМОВА ,
Магьачкъала-Баку.
Шикилар автординбур я.