Газета Самур

Ихьтин мектебарни ава...
Квез чидани? | 8(353) 2021

Пунайра кIелзава

Вичихъ векъи тIебиат авай Якутиядин Харыялах милли районда кьадардиз тIимил халкьарикай тир эвенкар яшамиш жезва. Ина куьчери маларбанрин аялар патал пуна-мектебар арадал гъанва. Абур юкьван мектебрин филиалар я. Маларбанри кIвалахзавай вири чкайра ихьтин мектебар кардик ква.

Гьар пунада са шумуд аялди кIелзава. Аялрин кьадар тIимил ятIани, гуьгъуьнлай абур адетдин мектебриз фейила, чпин таяр-туьшерилай кьулухъ амукьзавач. Пуна-мектебра кIелзавай аялар патал кьилдин программаяр гьазурнава. Абуру кIвалин тапшуругъар интернетдай къачузва. Виридаз компьютерар ва интернет авайвиляй аялриз абурукай хъсандиз менфят къачуз чир хьанва. Эхиримжи цIуд йисан къене и райондин пуна-мектебра кIелнавайбурукай къадалай гзаф жегьилри кандидатвилин ва докторвилин диссертацияр хвенва.

Ина кIелзавай аялри тарихдин, географиядин, медицинадин илимриз генани гзаф майилвал къалурзава. Илимдин кандидатар тир са шумуд жегьил духтурар хьиз хайи районда кIвалахал акъвазнава.

Манийвал гузвач

Канадада сифте яз аялри идара ийидай мектеб арадиз гъанва. Торонто шегьердин са мектебда аялриз вуч кIандатIани ийидай ихтияр ава. Ина тарсунай къимет эцигун, кIвализ тапшуругъар гун авач. Тарсунин югъ гьикI кьиле тухудатIа, гьи тарсариз фидатIа аялри чпи тайинарзава. Синифар яшунилай аслу яз ваъ, аялрин марагъар фикирдиз къачуна туькIуьрзава. Ина адетдин тарсарилай гъейри цIун кIвализ, пластилиндикай затIар расуниз, логикадиз талукь тарсарни гузва.

Муаллимри са кардани аялриз манийвал гана кIанзавач. Са татугайвал арадиз атай кумазни муаллимрикайни аялрикай хкянавай комитетди ам арадай акъудзава. Мектебдин гзаф крар аялри идара ийизва.

КIунтIунал эцигнава

Америкадин Садхьанвай Штатра вири уьлкведиз сейли тир са мектеб ава. Ам 1970-йисуз и уьлкведа электрикдин энергия агакьзавачир чIавуз эцигна кардик кутунай. А вахтунда виринра электрикдиз мадарзавай, мектебар чимзавачир. Гьавиляй Виржиния штатдин Рестон шегьерда Террасет тIвар ганвай мектеб эцигна кардик кутун къарардиз къачунай.

ЧIехи кIунтI чиливди сад авуна, гьа чкадал цлар хкажна, винел пад накьвадив кIевирна тIебии къазма хьтин мектеб арадиз гъанва. И

къазмади чимивал ва энергия хуьдай мумкинвал гузва. Мектеб серинарун патал ракъинин коллекторрикай менфят къачузва. И чирвилерин кархана тек электрикдиз мадарзавай мектеб хьиз ваъ, гьакIни туристар вичихъ ялзавай чка хьиз вириниз сейли хьанва.