Лезгияр вирина  |  6(253) 2012      

Алай йисан 18-майдиз Санкт-Петербургдин «Миллетрин КIвале» лезгийрин тIвар-ван авай шаир, драматург, публицист, таржумачи, алим, филологиядин илимрин доктор, Дагъустан Республикадин культурадин лайихлу карчи, Мегьамед Гьажиеван, «Къизилдин лекь», «Шарвили» премийрин сагьиб, Россиядин Федерациядин писателрин ва  журналистрин союзрин член Фейзудин Нагъиеван - Фаиз Куьревидин шииратдин няни кьиле фена. И гурлу межлис журналист Низамидин Къаинбегова ва урус чIалан муаллим Гуьзел Гьасановади тухвана. Видеопроектордин куьмекдалди абуру кIватI хьанвайбур Фейзудин Нагъиеван уьмуьрдин рекьихъ галаз танишарна:
- АгъастIалви Фейзудин Нагъиева, хуьруьн мектебдилай гуьгъуьниз, Одессадин дараматар эцигдай инженервилин ва Москвадин Максим Горькийдин тIварунихъ галай литературный институтар куьтягьна. Гзаф йисара ада Магьачкъаладин эцигунардай идарайра прораб, идарадин начальник ва кьилин директор къуллугърал кIвалахна. 1989-1996 йисара «Лезгистан» журналдин редакторвиле ва 2004-2005 йисара РГВК «Да-гъустан» телекомпанияда «Инсан ва девир» лезги гунугрин редакторвиле кIвалахна.
1989 - йисалай къедалди Фейзудин На-гъиеван цIудалай виниз шииррин, гьикаятдин ктабар, илимдин монографияр чапдай акъатна. Вичин бязи ктабрин художникни вич хьана. Ф.Нагъиеван эсерар «Дуствал» альманахдиз, «Самур», «Кард», «Оте-чество», «Россияне» журналриз, илимдин макъалаяр Магьачкъаладин, Москвадин, Уфадин, Ростовдин, Краснодардин вузрин ва илимдин меркезрин «Вестник», «Известия» журналриз акъатна. Адан къелемдикай литературадиз, философиядиз, чIа-лаз, тарихдиз, медениятдиз, фольклористикадиз, текстологиядиз, палеографиядиз, ал-банистикадиз талукь вишералди макъалаяр хкатна.  
2011-йисан майдин вацра Фейзудин Нагъиева Москвада М.Горькийдин тIвару-нихъ галай Литературный институтда докторвилин диссертация хвена. И диссертация Дагъустандинни Урусатдин илимда цIийи вакъиа хьана. Са шумуд илимдин дисциплинаяр (литературоведение ва психология, литературадин теория ва тарих, лингвистика ва текстология, философия ва философиядин герменевтика, фольклористика ва палеография, культурология ва этнография) акахьнавай ва сигъ алакъада авай и рекьяй пешекарар лап кьит я. Алай вахтунда Кефер Кавказда Фейзудин Нагъиев и пешедай авай тек са алим я. И илимдай ам. Дагъустандин текстологиядин диб кутур кас я лагьайтIа, чун ягъалмиш жедач.
Фейзудин Нагъиева СтIал Сулейманан 60-далай, Етим Эминан 30-далай гзаф чапдиз акъат тавур шиирар кIватIна, винел акъудна. Етим Эминан, СтIал Сулейманан шииррин тамам ктабар, Ялцугъ Эминан шииррин ктаб чапдиз гьазурна. Эхиримжи йисара Ф.Нагъиева вичин буба Рамазан Нагъиеван «Ачул суфра» шииррин ктаб, XVIII-XIX асиррин шаиррин эсерар авай «КIиридин альманах», «Лезгийрин 100 мани», СтIал Сулейманан «Кьил акъатич гьич, девир, вай!» (чап тавур шиирар) ктабар акъудна. 1989-йисуз ада лезгийрин медениятдин макан «Шарвили» тешкилна ва 2004 йисуз ам жемиятдин мергьеметлу фондуниз элкъуьрна.
Алупан гьукуматдик кваз хьайи лезги чIаларин хизандин миллетрин тарих кIватIна ахтармишун ва хуьн паталди Фейзудин Нагъиева цIи, 2012 йисуз, Дербент шегьерда Албанистикадин Илим-динни Ахтармишунрин Институт (НИИ Албанистики) кардик кутунва. Гзаф йисарин зегьмет тир «Албания Кавказская. История страны и народов» илимдин ктаб кхьена чапдиз гьазурнава.
Ахпа гаф Фейзудин Нагъиеваз вичиз гана. Ада кIватI хьанвайбуруз чандин сагъвал ва рикIерин шадвал тIалабна.
Межлисдал экъечIна рахай Мировой Артийский Комитетдин (МАК) вице-президент, Кавказда МАК-дин акьалтIай чIехи ва ихтиярар гвай векил Ауес Бетуганова Фейзудин Нагъиеван шиирриз зурба къимет гана: «Къенин шииратдин сувари зи руьгьдиз зурбаз таъсирна. Заз зун зи дагълара авай хьиз хьана. Зи виликай хайи чкайрин, дагъвийрин уьмуьрдин рикIиз чими шикилар карагна».
- Гьар са халкьдиз къимет адан векилриз, адан рухвайриз ва рушариз килигна гуда, - лагьана Санкт-Петербургдин милли медениятрин кIватIалрин «Лига наций» Ас-социациядин президент Хамзат Цокиева. - Фейзудин Нагъиев за неинки лезги халкьдин хва хьиз, гьакIни Дагъустандин хва хьиз кьабулзава; адал вири Кавказдин халкьаривайни дамах ийиз жеда.
Шииратдин межлисдал гзафбур рахана. Абурук «Милли културайрин КIвалин» кьилин директор Беслан Хамхоков, Санкт-Петербургдин университетдин профессор, сияси илимрин доктор Къази Къазимаго-медов ва муаллим Шуайнат Агьмадулаева, «Новые Колымяги» эцигунрин компанидин кьил Зураб Шайдаев, художник Октай Алирзаев, карчи компанийрин кьилер Ибрагьим Агъаризаев ва Араз Къадимов, яргъаз сирнавдай гимийрин капитан Ме-гьамедали Вагьабов, игьтиятда авай гьуьлерин флотдин капитан Агъамирзе Аске-ралиев, Санкт-Петербургдин ва Дагъустан-дин Жегьилрин Дуствилин Тешкилатдин кьил Расул Абдулхаликьов ва масабур квай.
Фейзудин Нагъиеван эсерри гайи таъсирдикай Санкт-Петербургда Дагъустан-дин векилвалзавай Гьасан Гьасанова икI лагьана: «И шиирар иер ва таъсирдайбур я. Ихьтин шаирар лезгийрин, Дагъустандин, Урусатдин дамах я! Чун абурув къадирлувилелди эгечIна кIанда!».
Эхирдай Фейзудин Нагъиева яб акалзавайбурун суалриз жавабар гана. Ада шииратдин ихьтин успагьи мярекат тешкилайбуруз ва яб акалай жемятдиз рик1ивай сагърай лагьана. Шаирди кIватI хьанвайбуруз автографар алаз вичин ктабар багъишна. Межлис зурба къунагълухдалди кьилиз акъатна. «Хиял» группади Ф.Нагъиеван гафариз кхьенвай манияр тамамарна.
Мадса зурба вакъиа: Санкт-Петербургда Фейзудин Нагъиев паталди мад са лишанлу вакъиа кьиле фена. 24-майдиз «Миллетрин КIвале» Мировой Артийский Комитетди ва Общественный Мировой Ассамблеяди Фейзудин Нагъиеваз, ада литературада къачур агалкьунрай къизилдин медаль ва грамота гана. Ам Урусатдин халкьарин Артиададин лауреат лагьай кьакьан тIварцIиз лайихлу хьана. Медаль ва грамота МАК-дин ва Урусатдин Артийски Комитетдин президент Валерий Тарбокова ва и тешкилатдин вице-президент Ауес Бетуганова вугана.

Низами ЛУТКУНВИ,
Санкт-Петербург.