Барка  |  6(253) 2012      

Алай йисан 31-майдиз Азербайжандин Гьукуматдин Операдинни Балетдин Театрда "Сувар" Лезги Манийринни Кьуьлерин Ансамблдин 15 йисан юбилейдиз талукьарнавай концерт гурлуз кьиле фена. Театрдин дараматдиз кIватI хьайи 1200-дав агакьна инсанри коллективдин 3 сятда кьиле фейи концерт гзафни-гзаф хушвилелди кьабулна.

Шагь дагъдин ценерив гвай чкайрани кьакьан синерал иер яйлахар экIя хьанва. Кьиляй-кьилди цуькверивди диганвай и тIебии гамариз лезгийри «сувар» лугьуда. Сувар лезгийрин мифологияда иервилинни паквилин лишан я. Лезгийрин къадим «Шарвили» эпосдин кьилин къагьримандин кIанидан тIвар Сувар я. Санлай чи халкьди шад мярекатризни сувар лугьуда.
Чи тIвар-ван авай къелемэгьли Седакъет Керимовади 1996-йисуз Бакуда ансамбль туькIуьрдайла адаз и пуд мана са арадиз гъидай тIвар ганай: «Сувар». Адан мурад инсанриз чи харусенят кIанарун, абуруз иервални шадвал бахш авун тир.
Лезги халкьдин дегь тарихрал, адан зурба фольклордални музыкадал гьейран тир зари алакьунар авай жегьилрин суракьда хьана. Чара-чара маничиярни макьамчияр са арадиз гъун, пешекар коллектив туькIуьрун са акьван регьят кар тушир. Са йисан къене ансамблдиз гзаф жегьилар къвез хъфена. ЦIийиз кардик кутунвай, инсанриз гьеле бегьемдиз чир тахьанвай «Сувардин» регьбердивай тIимил зегьмет чIугуна гзаф затIар тIалабзавайбур четинвилериз таб гуз тахьана адавай яргъа хьана.
Са йисуз тухвай гьазурвилерилай кьулухъ, 1997-йисан гатуз «Суварин» сад лагьай концерт хьана. Жегьил Тамашачийрин Театрда кьиле фейи и мярекатдиз Бакудайни республикадин районрай хвешила гьикьван лезгияр атанай. Лезги макьамрин ван хьайила зал капари юзурна. Руслан Шейдаева тухвай концертда Агьмед Къурбанова, Магьире Шириновади, Руслан Пирвердиева ва Дилбер Агъаевади лагьай манияр виридан рикIяй хьана. Эхирда сегьнедиз экъечIай ансамблдин регьбердиз тамашачийри цуькверин кIунчIар гуналди разивал къалурна. Концерт ансамблдин коллективдини мугьманри санал сегьнедал авур кьуьлуналди кьилиз акъатна.
Сифте йикъалай халкьдин муьгьуьббат къазанмишай «Сувари» Бакудин лезгияр гзаф яшамиш жезвай Бинекъеди, Сагьил, Къарачухур, Бузовна хьтин поселокра, Хачмаз шегьерда концертар гана. Гь.Сарабскийдин тIварунихъ галай дараматда кьиле фейи концертда «Суварин» маничийри залдихъ галаз санал мани лугьун деб кутуна. Им лезгийрин сад лагьай караоке тир.
Ансамбль шегьре рекьиз акъатунихъ чи жегьилри чпин пай кутуна. Азербайжандин Гьукуматдин Консерватория акьалтIарай вокалист Решад Ибрагьимов ам патал Седакъет Керимовади кхьей «Самур», «Зи хайи эл», «Ирид дагъдин а патахъай», «Зи халкьдикай ихтилат», «Баде» хьтин манийри вириниз сейли авуна. Роза Гьажимурадовади «Сувариз» халкьдин къадим манийрин квахь тийидай везинлувал гъана. Жемила Заловадин дагъдин чарчардин  ван хьтин гур ва иер ванциз инсанри гьасятда лайихлу къимет гана.
Вичихъ верцIи ва везинлу ван авай Жавагьир Абдуловадихъ концертар тухудай алакьунни авайди винел акъатна.
Ансамблдин виридалайни жегьил маничи Эльвина Гьейдаровадихъ вичин хатI, ванцин гегьенш диапазон авайди виридаз малум хьана.
Алатай йисара ансамблда гзаф макьамчийри кIвалахна. Абурун арада Тофикъ Мамедов, Гьуьсейн Муслимов, Къабил Ибрагьимов, Мамед Агасиев ва масабур къалуриз жеда. Къенин агалкьунрик Заур Мусаевани вичин пай кутунва. Азербайжандин Гьукуматдин Консерватория акьалтIарнавай и жегьилди кларнетдай, зуьрнедай, кфилдай ягъизвай гьавайри къе лезгийрихъ дамах кутазва. Азербайжандин Гьукуматдин Харусенятдин Университет акьалтIарай Афган Жамалутдинова лагьайтIа, ансамблдиз лезги мелодийрин цIийи нефес гъана.
«Суварин» репертуарда сад лагьай йикъалай кьве хиле: халкьдин манийри ва Седакъет Керимовадин теснифри кьетIен чка кьазва. Къедалди ансамблди 5 альбом ахъайнава.
Ансамбль сейли хьунивай, манийрал хьиз, кьуьлунал рикI алайбурун кьадарни пара хьана. Абуруз сегьнедал лезги кьуьлер акваз кIанзавай. Ингье пешекарар авачирвиляй ансамблдин регьберди 2002-йисуз Бакуда сифте яз лезгийрин кьуьлунин мектеб арадал гъана. Иниз 30 жегьил рушни гада кьабулна. Азербайжандин Гьукуматдин Кьуьлерин Ансамблдин ветеран Зейнал Жигерханов ансамблдик экечIунихъди мектеб кIвачел акьалтна. Жегьилриз лезгийрин ва Къафкъаздин маса халкьарин кьуьлер чириз эгечIай ада ва ансамблдин регьберди инай кьуьлдайбурун сад лагьай группа хкяна.
2004-йисуз С. Керимовадал машгьур «Махачкалинские бродяги» КВН командадин капитан Шабан Муслимовахъ галаз санал Москвадин Кремлдин чIехи залда Яран сувариз талукьарнавай концерт тухун ихтибарна. Гьа концертда «Суварин» 4 солистди - Решад Ибрагьимова, Жавагьир Абдуловади, Жемила Заловади ва Руслан Пирвердиева лагьай манияр виридан рикIяй хьана.
   2006-йисуз Азер-байжандин Гьуку-матдин Операдинни Балетдин Театрда «Суварин» 10 йисаз талукьарнавай юбилей кьиле фена. Зейнал Жигерханова эцигай «Жегьилвал», «Булахдал», «КIанибур» кьуьлер виридан рикIяй хьана. Концертда Седакъет Керимовади фольклордин бинедал алаз туькIуьрай, юмор галай «Къарияр», «Къугъар», «Чепелукьар» ва «Дем» кьуьлерни вирида хушдаказ кьабулна. «Къарийрин кьуьлуни» къедалди ансамблдин репертуарда махсус чка кьазва.
Юбилейдин концертда Айсель Рустамовади, Асият Давудовади, Сарият Шагьмурадовади, Егана Гьасановади, Лейла Муртузаевади, Аида ва  Айсель Алиевайри, Сакин Велиметова, Фарид Фарманова, Завир Нежефова, Магьмуд Багъишева, Мегьман Гьуьсейнова, Заур Жамалова ва масабуру чпин алакьунар къалурна.
Хореограф Гуьлнара Байрамовади кьуьлунин мектебдин кIвалах генани хъсанарна. Алай вахтунда «Суварихъ» пешекаррилай гъейри жегьилрин кьве ва аялрин са группани ава.
«Сувари» Бакудин Р.Бегьбудован тIварунихъ галай Манидин Театрда, Азербайжандин Гьукуматдин Филармонияда, С. Вургъунан тIварунихъ галай Урусрин Драмтеатрда, Азербайжандин Гьукуматдин Драмтеатрда, Шегьрияран тIварунихъ галай Медениятдин Имаратда концертар гана.
2009-йисуз Туьркиядин TRT АVAZ каналди «Сувариз» Анкарадиз эверна. Ина ансамблдикай гьазурай гунугдиз дуьньядин 37 уьлкведин агьалийри килигна. С.Керимовади Туьркиядин телевидениедай  инсанриз лезгийрин тарихдикай, фольклордикай, харусенятдикай марагълу малуматар гана. Ина Решадани Эльвинади лагьай манийри вири гьейранарна.
Азербайжандин меденият теблигъ авуник «Суварин» роль чIехиди я. Республи-кадин AzTV, ANS ва Ictimai каналри коллективдин агалкьунриз талукьарнавай шумудни са сюжетар къалурна.
Къе ансамблдин Жавагьир, Элвина, Жемила, Роза хьтин маничийрин суракьар яргъариз чкIанва. Къе Зауранни Афгъанан тIвар лезгийрин инструментальный гьаваяр пешекарвилелди ягъизвай сеняткарар хьиз гьуьрметдалди кьазва.
Къе Решадни Руслан яргъариз акъатнаватIани, абур чпин вири агалкьунрай «Сувариз» буржлу я.
Къе ансаблди Сакин Велиметов, Анар Бутаев, Турал Самедов, Завир Нежефов, Магьмуд Багъишев, Рауф Гьейдаров, Халида Гьажимурадова, Гуьнай Жигер-ханова, Ираида Гьамзатова, Мирвари Шихова, Гуьльнара ва Диляра Къарахановаяр, Сабина Давидова, Сабина Фарманова хьтин солистралди дамахзава.
Са шумуд йисуз республикадин музыкадин фестивалра вичин алакьунар къалурай ансамблдиз 2010-йисуз «Халкьдин коллектив» лагьай гьуьрметдин тIвар гана. Гьа йисуз Туьркиядин Анкара шегьерда кьиле фейи туьрк уьлквейрин музыкадин фестивалда Азербайжандай анжах «Сувари» иштиракна. 10 юкъуз тухвай фестивалдин са югъ «Суварин» ихтиярда вугана. Лезги ансамблди иниз Къафкъаздин руьгь гъана. Къе Азербайжандин пешекарри «Сувар» ина лезги халкьдин медениятдинни харусенятдин чешнелу коллектив яз гьисабзава. Коллективди 40 жегьил агуднава. «Сувар» Лезги Манийринни Кьуьлерин Ансамбль лезги адетралди, чIалалди, медениятдалди дамахзавай инсанрин хизан я. РикIяй хайи халкьдиз къуллугъзавай хизан.

АЗИЗРИН Севда