Чи хуьрер Чи хуьрер | 4(320) 2018


Чи дегь хуьрерикай тир Мучугърин тIвар са шумуд тарихдин чешмеда дуьшуьш жезва. Мисал яз Мегьамед Рафидин XIV виш йисариз талукь хроника, Магьмуд Хиналугъвидин 1456-йисуз туькIуьрнавай хроника, Мегьамед Аваби Акташиди XVII виш йисариз туьхкIуьрай «Дербенднаме», урусрин тарихчи Н.И.Веселовскийди XIX виш йисарин эхирра гайи малуматар ва маса чешмеяр къалуриз жеда.
Винидихъ тIварар кьур чешмейрай малум жезвайвал, Мучугъ яракьар расзавай ва женгинин балкIанар хуьзвай макан тир. XIV виш йисариз Къазикъумухдин шамхалди гьар йисуз Кьурагьай ва Мучугъай 400 балкIан къачузвай. Гуьгъуьнлай маса гьакимрини и кар давамарна. 1588-йисуз Туьркиядин султан III Мурада Къази бег Рутулдин ханвиле тайинарайдалай кьулухъ и ханлух гзаф гужлу хьанвай ва къунши гьакимри Къази бегдикай вил ягъадай. А вахтунда Рутул яракьралди таъминарзавай хуьрерин арада Мучугъни авай. Ханлухди гьар йисуз инай 200 балкIан тухузвай.
Мучугъвияр гьакIни душманрикай чпин чилер хуьз алакьдай кьегьал ксар тир. 1512-йисуз Ширваншагь II Ибрагьима (адаз Шейх Шагь лугьудай) Куьредин ва Кьулан вацIун кьиблепатан са шумуд лезги хуьр кьуна. А чIавуз адахъ галаз женг чIугун патал мучугъвиярни кIвачел къарагъна. Шагьди ракъурай чIехи кIеретIди Мучугъал вегьейла чкадин агьалийри кьегьалвилелди женг чIугуна. Къунши хуьрерин агьалиярни абуруз куьмек гуз атана. ЦIуд юкъуз кьиле фейи дяведа мучугъвияр муьтIуьгъ хьанач ва абуру чпин къуншийрин куьмекдалди шагьдин кIеретI кукIварна.
Агъаверди АЛИВЕРДИЕВ
Мучугъ хуьруьн агъсакъалрикай тир чи къелемэгьли Агъаверди Аливердиев гзаф йисара гьакъисагъвилелди кIвалахна жуьреба-жуьре къуллугъар кьилиз акъудай кас я. Ада вичин хайи хуьре хьиз, халкьдин патайни гьуьрмет къазанмишнава. Хайи халкьдални хайи чIалал гзаф рикI алай ада чи рикIел аламачир цIудралди къадим гафар винел акъудна. Гьикаяярни шиирар кхьизвай, вич «Самур» газетдин дуст тир, адан гьар тилит цIарни тутуна кIелзавай Агъаверди умун къилихрин, къайгъудар инсан хьиз чешнелу я. Фад-фад редакциядиз зенгер ийида, газетдин цIийи тилитар хабар кьада. «Самурди» адан са кьадар гьикаяяр ва хкетарни чапнава.
Алай вахтунда чи къелемэгьлиди вичин уьмуьрдин юлдаш Диларадин хатурдиз бахшнавай ктаб чапдиз гьазурзава. Шииррикай, гьикаяйрикай ва рикIел хкунрикай туькIуьрзавай ктабда А.Аливердиева вичин хайи хуьруьз бахшнавай шиирарни гьатда.
НЕЗИФЕ КЪАФЛАНОВА
Мучугъ хуьруьн юкьван мектебдин лап хъсан муаллим Незифе Къафланова вичин ватандални лезги чIалалди дамахзавай инсан я. Азербайжан чIалан ва эдебиятдин тарсар гузвай ада, аялриз лезги чIални рикIивай кIанарзава. Хуьруьн дуьнья акунвай инсанривай цIудралди маниярни мисалар кIватIнавай Незифе Къафланова шумуд ийсар я чи фольклордин инжийрихъ гелкъвез. Адан эдебиятдални чIалал хьиз, тарихдални гзаф рикI ала. “Гьар са халкьдиз вичин тарих чир хьунухь герек я”, - лугьуда муаллимди. Ихьтин чирвилери инсандихъ дамах кутада.



Комментарии к статье
Будьте первым кто оставит комментарий к статье.Оставить комментарий