Газета Самур

Хъсанвилиз писвал
Мах Мах | 8(291) 2015

Хьана-хьанач кьван са пачагь. Ам лугьуз тежедай хьтин умун, заха инсан тир кьван. Вирибурувай пачагьдин кьилив атана адавай куьмек тlалабиз, меслят къачуз жедай. Ада садни чара тавуна рекье твадачир.

Пачагь акьван заха кас тир хьи, мел-мехъерар ам галачиз, адан савкьватар авачиз алатдачир. Кlвал авачирдаз – кlвал, чил авачирдаз - чил, фу авачирдаз тlуьн гудай ада. Алаз-алачиз жемятдивай харжи кlватиз тадачир, тахсир алачир садни къазаматдиз ракъурдачир.

Садбуру «чи пачагьдин хазинани къазамат датlана ичlиди я», - лугьуз ягьанатдай пачагьдикай.

Гагь-гагь пачагь вичин гъилибанрихъ галаз санал жемятдин арадиз акъатдай. Абурухъ галаз санал вич чир тахьуй лугьуз итимдин пекер алукlнавай пачагьдин пабни жедай. И дишегьли чlехи акьулдин иеси тирвиляй пачагьди адал меслят тагъана са къарарни кьабулдачир. Гъуьлуьни папа низ вуч тlал-квал, вуч четинвал аватlа жузадай.

Пачагьдин захавилер акваз папа фад-фад лугьудай: «Вуна ара датIана хъсанвилер ийизва. Ингье рикlел хуьх, чи бубайрихъ «писвал кlанзавачтlа, хъсанвал мийир» лагьай гафарни авайди я».

Пачагьдивай лагьайтlа, хъсанвал тавуна акъвазиз жедачир. Гьа икl, йисар алатзавай. Пачагьдин захавилериз вердиш хьайи инсанар къвердавай кагьул жезвай. Са карни тийиз, нез-хъваз, кефер чlугваз авай вирибур.

Цанар цадай ксар амачир, никlер яд гудайди авачиз кьуразвай, багълара бегьер тарарал китlизвай, кlвалер-къар виляй-гъиляй вегьенвай инсанри. Пачагь садани кваз кьазмачир. «Им гьихьтин пачагь я? Къе-пака атана вичи чи кlвалахар ийидайди я!», - лугьуз адакай ягьанатзавай гила.

Мад гъилера пачагьдиз вичин гъилибанрихъ галаз санал жемятдикай хабар кьаз кIан хьайила, адаз таран кlаник хух ацалтна ксанвай кьве чубан акуна.

- Куь лапагар гьарма санихъ катнава. Куьн вучиз ксанва? Кlвалах ни авурай?! – лагьана жузуна пачагьди.

- Кlвалахиз кIан ятlа, ша жува ая, - чlарни юзур тавуна жаваб гана чубанри.

Пачагь экlя хьанвай - инсанри вич кваз кьазмачирдан гъавурда акьунвай ам. Адан папахъ лагьайтlа, гзаф хъел акатнавай: «Имни хъсанвилин эхир».

Чпин имаратдиз хтайла папа лагьана:

- Икl кьиле фидач. И ламатlрин тарс гана кlан я.

- Гьикl? - жузуна пачагьди.

Папа везирдиз эверна лагьана:

- Вуна жемятдин вилик экъечlна пачагь начагъ хьана месе гьатнава лагь. Пака пачагьвал ви хиве гьатда. Гьазур хьухь!

- За вуч авун герек я? - жузуна везирди.

- За ваз чирда.

Муькуь юкъуз везир кlвалахдив эгечlна. Кlвенкlве ада жемятдин хиве цlийи харжияр туна. Гила къазанмишайдан пудакай кьве пай вирида хазинадиз гана кlанзавай. Идаз амал тавурбур, кlвалахзавачирбур са кьиликай къазаматда твазвай, абурун авай-авачирди гъиляй къакъудзавай. Мел-мехъерар ийидай ихтиярни гузвачир цlийи пачагьди жемятдиз.

Са шумуд вацран къене цlийи пачагьдин залумвилин суракьар вириниз чкlана. Ам акурла кичlела инсанрин ял атlузвай. Са карни авай хьи, пачагьдин хазина гила сиве-сивди ацlанвай. Къазаматни гьакl.

Инсанри кьуьзуь пачагьдин къадир чир хьанач лугьуз гьайиф чIугвазвай. «А чlавар кьулухъ элкъуьриз хьанайтlа…», - лугьуз шерзум жезвай абур.

Садра экуьнахъ пачагьдиз дакlардай вичин имаратдин вилик кlватl хьанвай агъзурралди инсанар акуна. Абурун вилик пачагьдин паб экъечlна:

- Квез вуч кlанзава?

КlватI хьанвайбурун арадай са кьуьзуь касди лагьана:

- Пачагьдал чан аламаз кьван вичи авур хъсанвилерай адаз разивал къалуриз кlанзава чаз. Чна адаз йифди-югъди дуьа ийизва.

Пачагьдин папа жаваб гана:

- Писди такунмаз хъсандан къадир чир жеч. Ингье куьне рикlяй дуьа ийизвай хьтинди я. Пачагьдин гьалар къе хъсан я. Ам вичин кlвалахдив эгечlиз гьазур хьанва.

И гафар ван хьайи жемятдин хвешивилин и кьил-а кьил авачир. Гьа йикъалай вичин кардив эхгечlай пачагьдиз адан жемятри рикlин сидкьидай икрам авуна. Гьа икl, акьуллу папа къадирсуз агьалийрив вичин касдиз икрам ийиз туна.