Лезгияр вирина  |  10(245) 2011      

Яргъара авай лезгийрин хъсан суракьар атайла гзафни-гзаф хвеши жеда чаз. Иллаки къецепатан уьлквейра, маса халкьарин арада уьмуьр гьализ, жуван дидед чIал, халкьдин адетар хуьзвай, лезгияр сад садав агудзавай чи ватанэгьлийрин алахъунри рикI ахъайда чи.
И мукьвара Таллин-ндай са кас илифна чи редакциядиз. Вичин кьве рушахъ - Нарми-надихъни Эвелинадихъ галаз Ватандиз - Азер-байжандиз мугьманвилиз хтанвай Эстония-дин лезгийрин лидер Октай Достиевахъ галаз гуьруьшмиш хьана чун. Ада чаз Прибалтикадин лезгийрикай, абурун ацукьун-къарагъуникай, чи халкьдин адетриз икрам авуникай ихтилатна.
Вичин уьмуьрдин 30 йис къариблухра акъудай Октай ва адан Таллиннда дуьньядиз атанвай рушар лезги чIалал фасагьатлудиз рахаз акурла зи рикI юзана. Накь лезги хуьряй Бакудиз атана, къе дидед чIал кваз такьаз, алаз-алачиз урус чIалалди рахазвай бязи лезги жегьилар вилерикай карагна зи. Вичин веледриз дидед чIалаз икрам ийиз чирнавай и буба гьар жуьредин гьуьрметдиз лайихлу я. Яргъал уьлкведа яргунжуван Наргиледихъ галаз хизан туькIуьрнавай, и хизанда лезги руьгь хвенвай Октай Достиев чи гзаф бубайриз чешне я.
Эстонияда лезгийрин ме-дениятдин жемият гьа и касди кардик кутунни дуьшуьшдин кар туш. Жуван рикIе цIай тахьайла маса инсанрик руьгь кутаз жеч эхир.
2012-йисуз Эстониядин «Лира» Милли Медениятдин Жемиятрин КIватIалдин 20 йис тамам жеда. Урусар, молдованар, якутар, осетинар, гуржияр, санлай 40 халкьдин векилар агудзавай и кIва-тIалдиз кореяви Лидия Гри-горьевади регьбервал гузва. КIватIалдик квай виридалайни жегьил жемият лезгийринди я. Ам цIуд йис идалай вилик Октаян алакьунрин нетижа яз арадиз атана. Алай вахтунда кIватIалдин виридалайни кIвенкIвечи жемиятрикай сад яз гьисабзава. Адак Азербайжандай ва Дагъус-тандай тир чи 200-далай гзаф ватанэгьли экечIнава.
Октай Достиев КцIара дидедиз хьана. Адан буба чпирви, диде яргунви я. Аял чIавалай спортдив эгечIай гадади мектебда кIелдайла кьуршахар кьунай чIехи агалкьунар къазанмишна, 1977-1979-йисара Азербай-жандин чемпионатда II, III чкаяр кьуна. Гьавиляй ам 8-синиф куьтягьайла Бакудин спортдиз майиллу тир мектебдиз кьабулна.
И мектеб куьтягьна «Дина-мо» жемиятда кIвалахай же-гьилдин алакьунар акурла адаз Эстониядиз эверна. 1983-йисуз иниз куьч хьайи ам Къецепатан Крарин Минис-терстводин органра кIвалахал акъвазна, гьакIни пешекар спортда цIийи камар вегьена. Кьуршахар кьунай пуд йисуз Эстониядин чемпион хьайи Октая гуьгъуьнлай вад йисуз Америкадин Садхьанвай Штатра тренервал авуна. 2005-йисуз ам Индиана штатдин чемпионвилиз лайихлу хьана.
Вад йисалай Эстониядиз хтай Октай ина рикI алаз лезгийрин жемият арадиз гъунив эгечIна. Ада чкадин лезгийрихъ галаз санал Таллинн шегьердин регьберрин вилик жемият патал дарамат чара авунин месэла хкажна. Абурун тIалабуниз лайихлудаказ жаваб гана - кьве мертебадин дарамат чара авуна. Гила и дараматда «Шарвили» тIвар алай лезги чIалан гьяддин мектеб, «Лезгинка» кьуьлерин студия, ансамбль машгъул жедай чка, мугьманар патал зал, хуьрек недай кIвал ва маса утагъар кардик ква. Наргиле Достиевадин регьбервилик квай цIун кIвале лезгийрин милли хуьрекар чрада. Ирада Загьирбеговади лагьайтIа, аялриз храз чирда. Октай Достиева жемиятдин вилик-кьилик квай ксарикай ихтилатдайла Рамелия Улу-беговадин тIвар чIехи гьуьрметдив кьуна. И уьлкведин лезгийрин уьмуьрда кьетIен роль къугъвазвай и кцIарви дишегьлиди гьяддин мектебда аялриз лезги чIалан тарсар гузва. Ада регьбервал гузвай ансамблда лезги манийрини кьуьлери кьилди чка кьазва. Ансамблди республикадин медениятдин уьмуьрда мягькем чка кьунва. Ина са суварни абур галачиз кьиле фидач. Нармина ва Эвелина Достие-вайри, Лейла Къачаевади, Рауф Къулиева, Рагьман Ибрагьи-мова, Кьасум Са-дыкьова, Сабина Агьмедовади, Карина ва Арина Гьажибалаевайри, Светлана Турабо-вади Эстониядин халкьариз «Лез-гинка» кьуьл рикI-яй кIанарнава. 2009-йисуз Санкт-Петербург шегьерда  «Талант-рин салют» тIвар алаз кьиле фейи халкьдин кьуьлерин фестивалда ансамбль III лауреатвилин тIварцIиз лайихлу хьана. Им ансамблдин къецепата сад лагьай концерт тир.
Ансамблдин маничийрикай сад тир, вичин иер ванцелди вири лезгияр рам авунвай Инжи Айдунбеговадин тIвар лагьайтIа, вири Эстониядин лезгийриз сейли  я.
Гьар йисан Яран сувариз, Къурбанд сувариз ва маса элдин мярекатрин вахтунда Эстониядин лезгияр санал агудун, милли суфрадихъ ацукьун, лезги манийрихъ яб акалун, «Лезгинкадал» кьуьлерун и уьлкведа хъсан адетдиз элкъвенва.
Жемиятдикай чкадин телевиденидин каналри мукьвал-мукьвал гунугар гуда. Эсто-нияви лезгийри чпи лагьайтIа, пуд документальный фильм чIугунва. Гила лезги чIалал мультипликациядин фильм туькIуьрзава. Ам цIийи йисуз къалурда.
Азим ва Амид  Загьирбего-вар, Закир Загьирбегов, Къа-занфер Агьмедов, Радим Зей-налов, Раид Гьажибалаев, Гьадия Магьмудова, Октай Пирогъланов хьтин вилик-кьилик квай лезгийри умуми кардик къуьн кутуна Ватан-дай яргъара чи халкьдин ме-деният вилик тухузва.

Седакъет Керимова