IХ виш йисан араб тарихчи ал-Якъубиди кхьизвайвал, VIII виш йисан юкьвара арабрин халиф Абу Жафера, арабрал хазарри гуьжумзавайди чир хьайила, Дербент ва адан патав гвай чкаяр къадим авун кьетIнай. Халифди вичин вилаятда гзаф кьушунар кIватIнай ва абур Дербентдихъ рекье тунай. Аскеррихъ галаз санал устIарар ва фялеярни рекье гьатнай. Халифди ракъурай арабри Дербентдин патав Камах, Мугьаммади-йа, Бак-Вак шегьерар эцигнай ва абур мусурманрин кьушунар авай чкаяр тир. Камахдин тIвар гилани авайвал ама. Машгьур лезги алим, тарихдин илимрин доктор, профессор Амри Шихсаидова лугьузвайвал, Мугьаммадийа гилан Гимейди, Бак-Вак Дарвагъ я.
Вириниз сейли алим Алкьвадар Гьасан эфендиди кхьизвайвал, 763-йисуз Дербентдин пачагь Язида ибн Асадан буйругъдалди и шегьердиз хизанарни галаз 7 агъзур мусурман куьчарна. Язида абуруз Дербентдин патарив чка чара авуна ва Руьквелда, Къеле Суварда, Метагъида, Маргъада ва Билгадида кIелеяр эцигун паталди буйругъ гана.
Гьа икI, арабри Дербентда чпин гьал къадим авун патахъай акьалтIай серенжамар кьабулнай. Дербентдин патарив арабрин шумудни са хуьрер ва кIелеяр эцигнай. ЦIийи хуьрер вири Дагъбарыдин патав эцигнай, кIелеярни гьа и цлан патав туькIуьрнай. Арабрин аскерар кIелейра, абурун хизанар хуьрера яшамиш жезвай.