Дагъустан тIвар-ван авай, бажарагълу дишегьлийралди сейли я. Абурун арада Унейзат Азизан руш Мейла­но­вади махсус  чка кьазва. И зурба алим сагъ яз амайтIа, и йикъара адан уьмуьрдин 90 йис тамам жедай. 2001-йисан 29-июлдиз 76-йиса аваз регьметдиз фейи филологиядин илимрин доктор, профессор, Да­гъус­тандин илимрин меркездин кьилин къуллугъчи, Россиядин ва Дагъустандин илимрин лайихлу деятель, А.С.Чико­бавадин тIварунихъ галай Междуна­род­ный премиядин лауреат Унейзат Мейла­но­ва чи илимдин экуь гъед тир. Гуржий­рин алим, академик А.С.Чикобавади У.У.Мейланова Дагъустандин илимдин дамах ва адан хайи руш я лагьанай.

      У.А.Мейланова 1925-йисан 1-майдиз гилан СтIал Сулейманан райондин Кьа-сумхуьре савадлу хизанда  дидедиз хьана. Мейлановрин сихил чIехиди я. Анай алимар, духтурар, муаллимар, эцигунрин устIарар ва масабур акъатна. Унейзатан буба Абдулазиз Мейланан вад хцикай виридалайни гъвечIиди тир. Ада сифте реаль­ный училищеда кIелнай, ахпа фи­нансрин рекьяй Ленинградда чирвилер къачунай. Унейзатан диде Сейранханум умун къилихрин, арифдар дишегьли тир. Адаз гзаф лезги мисалар, мискIалар, хкетар, махар чидай. Уьнейзата чIалар ахтармишун вичиз пеше яз кьунин карда дидедин и алакьунри роль къугъванай жеди. Мейлановрин хизанда кьуд аял хьана – кьве рушни, кьве гада. Уьнейзат абурукай чIехиди тир. 

      Унейзатан кьве йис хьайила, абурун хизан Магьачкъаладиз куьч хьана.  Ина 1-нумрадин мектеб тафаватлувилелди акьал­тIарай Унейзатаз Москвадиз фена МГУ-да  кIелиз кIанзавай. Адан и мурад кьилиз акъатнач, вучиз лагьайтIа  Ватандин ЧIехи дяве башламишна. 1941-йисуз У.А.Мейла­нова СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Дагъустандин Пединститутдин филологиядин факультетдик экечIна. Юкъуз институтда кIелзавай ада нянихъ госпиталда кIвалахал акъвазна чпел хирер хьайи аскерриз къуллугъзавай. Вичин 18 йис хьанвай рушаз кьегьалвиляй «Кавказ хуьнай» медаль ганай. 

      Институтда кIелдай йисара Сталинан тIварунихъ галай стипендиядиз лайихлу хьайи У.А.Мейлановади анаг 1945-йисуз куьтягьна. Вичин мурад Москвадиз фена аспирантурадик экечIин тир. Ингье адавай и кар гьа йисуз кьилиз акъудиз хьанач. Аял гъвечIи тирвиляй хизанда дишегьлидин везифаяр кьиле тухвана кIанзавай. Гьавиляй ам Магьачкъалада СССР-дин Илимрин Академиядин Дагъустандин фи­лиалдин Тарихдин, ЧIаларин ва Литера­ту­радин Институтда кIвалахал акъвазна.  Аспирантурада кIелун патал ам 1949-йисуз Москвадиз фена. Лезги чIалан па­деж­рикай кхьей диссертация СССР-дин ЧIа­ларин Илимдин Институтда 1952-йисуз Дагъустандин рушарикай сад ла-гьайди яз, агалкьунаралди хвена. Дагъус­тан­дин Тарихдин, ЧIаларин ва Лите­ратурадин Институтда кIвалахал акъвазай адаз М.М.Гьажиева, Ш.И.Ми­каилова, Гь.Б. Мур­­ке­­­линскиди, Т.Шалбу­зова ва маса алимри гзаф куьмекар гана.

      М.М.Гьажиева лагьайтIа, жегьил алим У.А.Мейлановадиз лезги нугъатар ахтармишун, абурун винел кIвалахун чарасуз тирди малумарна, гьавиляй Унейзат Азизовна и кIвалахдив рикI алаз эгечIна. Им гзаф четин кIвалах тир. Ам арадал гъун патал хуьрериз фена материал кIватIна кIанзавай. Гзаф чIавуз адахъ галаз бубани фидай, вучиз лагьайтIа касдиз рекьер-хуьлер хъсандиз чидай. 1964-йисуз Унейзат Мейлановади «Лезги нугъатрин очеркар» тIвар ганвай монография Моск­вадин «Илим»  чапханада чапдай акъудна. 1965-йисуз и темадай ада Гуржистандин ЧIаларин Илимдин Институтда докторвилин диссертация хвена. Лезги чIалан диа­лек­тологиядиз талукьарнавай и кIвалахдиз алимри  чIехи къимет гана. 

     Нугъатар ахтармишуни У.А.Мей­лано-вадин уьмуьрда кьетIен чка кьуна. Адан «Гуьне патан нугъат – лезги литературадин чIалан бине» (1970), «Лезги чIалан кузунрин нугъат» (1996) ктабар, къанни цIудалай виниз макъалаяр чи чIалан илимда вакъиадиз элкъвена.

Ам са чи уьлкведа ваъ, гьакI маса уьлквейрани машгьур хьана. Алим нугъатар ва чIалан тарих ахтармишзавай Москвадин  илимрин советдиз уьзвивиле кьабулна. 

      Илимдин рекье вафалудаказ, галатун ти­­йижиз, вичин чан эцигна кIвалахай У.А. Мейлановадиз чIехи къуллугъар теклифнай: медениятдин министрвал, ди­шегь­­лий­рин пединститутдин ректорвал, ДГУ-да Дагъустандин чIаларин ва  умуми чIа­ларин илимдин кафедрадин заведишвал, «Да­гъустандин дишегьли» журналдин жа­вабдар редакторвал. Амма адан илимдал рикI алай, гьавиляй санизни тефена, вичин кIвалах давамарнай. ЯтIани эхиримжи кьве везифа вичин кьилин кIвалах гадар тавуна са шумуд йисуз кьиле тухванай.

      1968-йисуз ЧIаланни Литературадин Инс­титутдин директор Гь.Гь.Гьамзатова У.А.Мейлановадиз цIийиз ачухарнавай кIел-кхьин авачир чIалар ахтармишдай отделдиз регьбервал гун теклифна. У.А.Мейланова и кIвалахдив кIел-кхьин авачир чIаларин гафарганар туькIуьру­налди эгечIна. Ада сифте яз «Будух чIаланни урус чIалан словарь» туькIуьрна, I984-йисуз Москвада чапдай акъудна. Исятда са береда и чIехи алимди кьил кутур кIел-кхьин авачир чIаларин гафарганар туькIуьрна куьтягьзава. Абурукай анди, кърицI ва удин  чIаларин гафарганар туькIуьрна кIанзава.

 Басма авунвай вири гафарганар Макс Планкан тIварунихъ галай Эволюциядин Ант­­ро­по­ло­гия­дин Институтдин (Герма­ния, Лейпциг) спонсорвилелди акъуднавайбур я.

      У.А.Мейлановади лексикологиядин ва лексикографиядин хилерани бегьерлудаказ кIвалахнай. Лезги чIалан гафарганар туь­кIуь­рунин кIвалахдик ада кутур пай гзаф чIехиди я. Адан «Лезги орфографиядин словарь», «Лезги чIалан терминрин словарь» хьтин зурба эсерар лезги чIалан илимда вакъиа я. 

А.У.Мейланова 200-далай гзаф илимдин кIвалахдин автор я. Абур чи уьлкведа ва къецепатан уьлквейра чапдай акъатнава. 

Вичин уьмуьрдин эхиримжи йисара Уьнейзат Азизовнади Б.Б.Талибов, Р.И. Гьай­даров, А.Г.Гуьльмегьамедов хьтин алим­рихъ галаз санал «Лезги чIалан нормативный грамматика», «Урус чIаланни лезги чIалан словарь», «Лезги литературный чIалан баянрин словарь» хьтин ктабрин винел бегьерлудаказ кIвалахна. 

      У.А.Мейлановади илимдин кIвалах­дихъ галаз санал педагогвални авунай: 1953-1958-йисара Дагъустандин Гьукумат­дин Университетдин студентриз тарсар ганай, абуруз кIелуниз герек тир ктабар кхьенай, курсунин  ва дипломдин кIва­лахар кхьизвайбуруз регьбервал ганай. Алимди республикадин мектебар патал учебникар туькIуьруникни вичин лайихлу пай кутунай. И жигьетдай  ада Б.Б.Тали­бовахъ, С.Г.Мирзекеримовахъ, Н.Г.Мис­риха­новахъ галаз лезги мектебрин 5-си­нифдин аялар патал туькIуьрнавай «Лезги чIал. 1 пай», Б.Б.Талибовахъ галаз санал туькIуьрнавай «Лезги чIал» учебник къалуриз жеда. У.А.Мейлановади 15-далай гзаф илимдин кандидатар ва докторар гьазурнай. 

     Чи ватанэгьли РАН-дин ЧIаларин Илимдин Институтда  кардик квай диссертацияр хуьдай советдин уьзви тир. Ам докторвилин ва кандидатвилин  диссертацияр хуьдайла Москвада, Киевда, Ростов­да, Тифлисда, Нальчикда ва маса шегьерра  илимдин махсус оппонент  язни майдандиз экъечIнай.

У.А.Мейлановади зурба общественный кIвалахни тухузвай. Гзаф йисара ам В.Те­реш­кова кьиле авай Советрин дишегьлийрин комитетдин, Азиядинни Африкадин садвилин комитетдин уьзви, «Дагъви дишегьли» журналдин редактор, телевиденидин «Дагъви дишегьли» журналдин общественный редактор,  Дагъустандин ислягьвал хуьнин комитетдин член, «Зна­ние» обществодин Дагъустандин филиалдин кьил тир.

      Ялавлу оратор тир ам, са чарни гвачиз телевиденидай, радиодай, республикада тухузвай мярекатрал акI рахадай хьи, яб гузвайбур гьейран жедай.

Унейзат Азизовнадихъ галаз зун 1967-йисуз мукьувай таниш хьанай, ам зи кандидатвилин диссертациядин регьбер тир. Гьавиляй зи мецел адакай анжах чими келимаяр къвезва. Зун бахтавар я хьи, заз жуван уьмуьрда машгьур алим А.А.Мей­лановадин илимдин кIвалахриз баянар гун кьисмет хьана. Малум тирвал абур пешекарвилин акьалтIай вини дережада аваз, фикирар ачухдаказ, гьич са жуьрединни артух гаф-чIал квачиз кхьенва. Уьнейзат Азизовна Кьиблепатан Дагъустандин ва Кеферпатан Азербайджандин хейлин дагълух районра илимдин сиягьатра хьана. Гзаф хуьрера адахъ галаз жувни хьунал за дамахзава. 

     Дагъустандин и зурба алимдихъ гележегда кьилиз акъуддай экуь мурадар азим авай. Гьайиф хьи, инсафсуз ажалди адаз и экуь мурадар кьилиз акъуддай мажал ганач.  Къафкъаздин, гьакIни советрин уьл­­к­ведин зурба алим тир Унейзат Мейлановадин  экуь къамат рикIера гьамишалугъ яз амукьда.